Davut Güleç Arşiv Sayfası O Bir Dünya Markası, Kayseri Modeli
DAVUT GÜLEÇ
GAZETECİ
davutgulec@hotmail.com
Bir süredir sizlere Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK)’nun güncel verilerini aktarmadım. Bu nedenle bugün TUİK Kayseri Bölge Müdürlüğü’nden aldığım son verilerden bazılarını sizlerle paylaşacağım.
***
Opera, Bale, Orkestra, Koro ve Topluluklar
Türkiye genelinde 2019 yılında Opera ve Bale Genel Müdürlüğü’ne bağlı opera ve bale gösterisi 6 ilde yapıldı. Diğer taraftan, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı 6 orkestra, 13 koro ve 9 topluluk faaliyet gösterdi.
Opera ve bale seyirci sayısı 2018-2019 sezonunda, bir önceki sezona göre %10,0 artarak 322 bin 189 oldu. Orkestra, koro ve topluluklarda seyirci sayısı 2018-2019 sezonunda, bir önceki sezona göre %20,0 azalarak 275 bin 343 oldu. Orkestra seyirci sayısı geçen sezona göre %19,1 azalarak 142 bin 153’e, koro seyirci sayısı %14,4 azalarak 50 bin 671’e, topluluk seyirci sayısı ise %24,4 azalarak 82 bin 519’a düştü.
Opera ve bale salonlarında oynanan eser sayısı ise aynı dönemde %11,4 azalarak 179 oldu. Bu eserlerin 84’ünü yerli 95’ini ise yabancı eserler oluşturdu. Yerli eserler 287 kez sergilenirken, yabancı eserler 327 kez sergilendi. Yabancı eserleri 176 bin 21 kişi, yerli eserleri ise 146 bin 168 kişi izledi.
Opera ve Bale Genel Müdürlüğü’ne bağlı opera ve balelerde, 2018-2019 sezonunda, misafir sanatçılar dahil görev yapan 2 bin 416 kişinin %44,1’i kadın çalışanlardı. Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı orkestralarda, 343 sanatçının %42,0’ını kadın sanatçılar oluştururken, korolarda 622 sanatçının %37,6’sını ve topluluklarda 380 sanatçının %26,6’sını kadın sanatçılar oluşturdu.
***
Perakende Satış Endeksleri
Sabit fiyatlarla perakende satış hacmi (2015=100) 2020 yılı Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %0,2 azaldı. Aynı ayda gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) %8,7, otomotiv yakıtı satışları %3,2 azalırken, gıda, içecek ve tütün satışları %17,0 arttı.
Sabit fiyatlarla perakende satış hacmi 2020 yılı Mart ayında bir önceki aya göre %8,1 azaldı. Aynı ayda gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) %17,8, otomotiv yakıtı satışları %6,9 azalırken, gıda, içecek ve tütün satışları %8,9 arttı.
Cari fiyatlarla perakende ciro 2020 yılı Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %8,1 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları %32,2, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) %0,4 artarken, otomotiv yakıtı satışları %9,4 azaldı.
Cari fiyatlarla perakende ciro 2020 yılı Mart ayında bir önceki aya göre %8,1 azaldı. Aynı ayda gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) %16,5, otomotiv yakıtı satışları %15,5 azalırken, gıda, içecek ve tütün satışları %10,7 arttı.
***
Sanayi Üretim Endeksi
Sanayinin alt sektörleri (2015=100 referans yıllı) incelendiğinde, 2020 yılı Mart ayında madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %5,6, imalat sanayi sektörü endeksi %1,9 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi %0,9 azaldı.
Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2020 yılı Mart ayında madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki aya göre %2,2, imalat sanayi sektörü endeksi %7,5 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi %5,7 azaldı.
Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi 2020 yılı birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,4 arttı. Bir önceki çeyreğe göre mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi ise aynı kaldı.
***
Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi
Tarım-ÜFE’ de (2015=100), 2020 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre %0,55 azalış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,06, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,58 ve on iki aylık ortalamalara göre %16,68 artış gerçekleşti.
Sektörlerde bir önceki aya göre değişim; tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %0,69, balık ve diğer balıkçılık ürünlerinde %0,24 azalış, ormancılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %5,58 artış gerçekleşti. Ana gruplarda bir önceki aya göre değişim; çok yıllık bitkisel ürünlerde %8,10 azalış, tek yıllık bitkisel ürünlerde %1,54 ve canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde %1,84 artış gerçekleşti.
Bir önceki yılın aynı ayına göre azalış gösteren diğer alt grup ise %4,64 ile canlı kümes hayvanları ve yumurtalar oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu alt gruplar ise, %25,95 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar ve %29,14 ile turunçgiller oldu.
Alt gruplar itibarıyla 2020 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre azalış gösteren diğer alt grup ise %1,04 ile lifli bitkiler oldu. Buna karşılık, 2020 yılı Nisan ayında artışın yüksek olduğu alt gruplar %4,14 ile canlı kümes hayvanları ve yumurtalar, %4,56 ile yağlı meyveler ve %8,00 ile çeltik oldu.
***
Ciro Endeksleri
Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi (2015=100), 2020 yılı Mart ayında yıllık %5,2 arttı.
Toplam cironun alt detaylarına bakıldığında; 2020 yılı Mart ayında yıllık sanayi sektörü ciro endeksi %5,2, ticaret ciro endeksi %11,5 artarken, inşaat ciro endeksi %21,4, hizmet ciro endeksi %2,2 azaldı.
Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi (2015=100), 2020 yılı Mart ayında aylık %9,0 azaldı.
Toplam cironun alt detaylarına bakıldığında; 2020 yılı Mart ayında aylık sanayi sektörü ciro endeksi %5,7, inşaat ciro endeksi %16,2, ticaret ciro endeksi %7,5, hizmet ciro endeksi %17,1 azaldı.
***
Dış Ticaret Endeksleri
İhracat birim değer endeksi Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %2,5 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde %3,0 artarken, ham maddelerde (yakıt hariç) %1,3, yakıtlarda %37,8 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) %1,6 azaldı.
İhracat birim değer endeksi 2020 yılı birinci çeyrekte bir önceki yılın birinci çeyreğine göre %1,4 azaldı.
İhracat miktar endeksi Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %16,0 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde %1,9 artarken, ham maddelerde (yakıt hariç) %1,5, yakıtlarda %10,0 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) %19,1 azaldı.
İhracat miktar endeksi 2020 yılı birinci çeyrekte bir önceki yılın birinci çeyreğine göre %2,9 azaldı.
İthalat birim değer endeksi Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %6,4 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde değişmezken, ham maddelerde (yakıt hariç) %7,2, yakıtlarda %24,2 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) %3,3 azaldı.
İthalat birim değer endeksi 2020 yılı birinci çeyrekte bir önceki yılın birinci çeyreğine göre %5,7 azaldı.
İthalat miktar endeksi Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %8,8 arttı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde %11,4 ve yakıtlarda %5,6 azalırken, ham maddelerde (yakıt hariç) %2,1 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) %13,6 arttı.
İthalat miktar endeksi 2020 yılı birinci çeyrekte bir önceki yılın birinci çeyreğine göre %15,7 arttı.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2020 Şubat ayında 162,6 olan ihracat miktar endeksi %14,4 azalarak, 2020 Mart ayında 139,2 oldu. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2019 Mart ayında 177,1 olan ihracat miktar endeksi %16,0 azalarak, 2020 Mart ayında 148,8 oldu.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2020 Şubat ayında 138,2 olan ithalat miktar endeksi %7,0 azalarak, 2020 Mart ayında 128,6 oldu. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2019 Mart ayında 127,0 olan ithalat miktar endeksi %6,5 artarak, 2020 Mart ayında 135,3 oldu.
İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan ve 2019 yılı Mart ayında 101,0 olarak elde edilmiş olan dış ticaret haddi, 4,2 puan artarak, 2020 yılı Mart ayında 105,2 oldu.
Dış ticaret haddi, 2020 yılı birinci çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre 4,6 puan artarak 106,0 oldu.
***
Kümes Hayvancılığı Üretimi
Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre hindi eti üretimi %17,2, kesilen tavuk sayısı %10,5, tavuk eti üretimi %9,3 artarken, tavuk yumurtası üretimi %2,8 azaldı. Ocak-Mart döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre tavuk eti üretimi %9,1, kesilen tavuk sayısı %7,7, hindi eti üretimi %2,3, tavuk yumurtası üretimi ise %1,1 arttı. Mart ayında bir önceki aya göre tavuk eti üretimi %10,9 artarak 191 bin 629 ton olarak gerçekleşti.
Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre toplanan inek sütü miktarı %4,7 arttı, Ocak-Mart döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %6,3 arttı.
Mart ayında ticari süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü yağ oranı ortalama %3,5, protein oranı ise ortalama %3,2 olarak tespit edildi.
Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ticari süt işletmeleri tarafından yapılan içme sütü üretimi %16,1 artarak 145 bin 282 ton olarak gerçekleşti. Ocak-Mart döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre içme sütü üretimi %11,3 artarak 422 bin 76 ton olarak gerçekleşti.
Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ticari süt işletmeleri tarafından yapılan yoğurt üretimi %0,5 azalarak 93 bin 333 ton, Ocak-Mart döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %3,8 artarak 272 bin 535 ton olarak gerçekleşti.
Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre, tam yağlı süt tozu üretimi %40,3, inek peyniri üretimi %12,2, tereyağı üretimi %1,2 artarken, kaymak üretimi %5,4, diğer peynirler (koyun, keçi, manda ve karışık sütlerden elde edilen peynir çeşitleri) %14,8, ayran üretimi %25 ve yağsız süt tozu %27,6 azalmıştır.
Ocak-Mart döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre tam yağlı süt tozu %12,6, inek peyniri %6,9, tereyağı üretimi %3,3 artarken, kaymak üretimi %1,1, ayran üretimi %2,5, diğer peynirler (koyun, keçi, manda ve karışık sütlerden elde edilen peynir çeşitleri) %12,5 ve yağsız süt tozu %17,8 azalmıştır.
***
İnşaat Maliyet Endeksi
İnşaat maliyet endeksi, 2020 yılı Mart ayında bir önceki aya göre değişmedi, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,92 arttı. Bir önceki aya göre malzeme endeksi %0,08 arttı, işçilik endeksi %0,17 azaldı. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi %2,95, işçilik endeksi %15,57 arttı.
Bina inşaatı maliyet endeksi, bir önceki aya göre %0,53, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,88 arttı. Bir önceki aya göre malzeme endeksi %0,94 arttı, işçilik endeksi %0,24 azaldı. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi %4,21, işçilik endeksi %15,59 arttı.
Bina dışı yapılar için inşaat maliyet endeksi, bir önceki aya göre %1,79 azaldı, bir önceki yılın aynı ayına göre %3,73 arttı. Bir önceki aya göre malzeme endeksi %2,66 azaldı, işçilik endeksi %0,08 arttı. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi %1,06 azaldı, işçilik endeksi %15,48 arttı.
***
İşgücü İstatistikleri
Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2020 yılı Şubat döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 502 bin kişi azalarak 4 milyon 228 bin kişi oldu. İşsizlik oranı 1,1 puanlık azalış ile %13,6 seviyesinde gerçekleşti. Tarım dışı işsizlik oranı 1,5 puanlık azalış ile %15,4 oldu.
İstihdam edilenlerin sayısı 2020 yılı Şubat döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 602 bin kişi azalarak 26 milyon 753 bin kişi, istihdam oranı ise 1,7 puanlık azalış ile %43,1 oldu.
Bu dönemde, istihdam edilenlerin sayısı tarım sektöründe 530 bin, inşaat sektöründe 93 bin, hizmet sektöründe 183 bin kişi azalırken, sanayi sektöründe ise 205 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %15,5’i tarım, %20,9’u sanayi, %5,2’si inşaat, %58,3’ü ise hizmet sektöründe yer aldı.
İşgücü 2020 yılı Şubat döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 102 bin kişi azalarak 30 milyon 982 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 2,6 puanlık azalış ile %49,9 olarak gerçekleşti.
Şubat 2020 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların toplam çalışanlar içindeki payını gösteren kayıt dışı çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 3,5 puan azalarak %30,0 olarak gerçekleşti. Tarım dışı sektörde kayıt dışı çalışanların oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 2,6 puan azalarak %20,2 oldu.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın derlediği verilere göre, 2020 yılı I. döneminde toplam kamu istihdamı 2019 yılının aynı dönemine göre %4,0 oranında artarak 4 milyon 699 bin kişi oldu.
15-64 yaş grubunda işsizlik oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,1 puan azalışla %13,9, tarım dışı işsizlik oranı ise 1,4 puanlık azalışla %15,5 oldu. Bu yaş grubunda istihdam oranı 1,7 puanlık azalışla %47,6, işgücüne katılma oranı ise 2,6 puanlık azalışla %55,4 oldu.
15-24 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,7 puan azalışla %24,4, istihdam oranı ise 2,5 puan azalarak %29,5 oldu. Aynı dönemde işgücüne katılma oranı 4,2 puanlık azalışla %39,1 seviyesinde gerçekleşti. Ne eğitimde ne de istihdamda olanların oranı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,9 puanlık artışla %26,7 seviyesinde gerçekleşti.
Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı bir önceki döneme göre değişim göstermeyerek %12,7 oldu. İşsiz sayısı bir önceki döneme göre 67 bin kişi azalarak 3 milyon 996 bin kişi olarak gerçekleşti.
Mevsim etkisinden arındırılmış istihdam oranı bir önceki döneme göre 0,9 puan azalarak %44,3 oldu. İstihdam edilenlerin sayısı 495 bin kişi azalarak 27 milyon 509 bin kişi olarak tahmin edildi.
Mevsim etkisinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 1 puan azalarak %50,7 oldu. İşgücüne katılan sayısı 562 bin kişi azalarak 31 milyon 505 bin kişi olarak tahmin edildi.
Ekonomik faaliyete göre, mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam, tarım sektöründe 218 bin kişi, sanayi sektöründe 56 bin kişi, inşaat sektöründe 28 bin kişi, hizmet sektöründe 194 bin kişi azaldı.