Süt üretiminin dörtte biri 6 ilden…

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, süt üretiminin dörtte birinin 6 ilden elde edildiğini bildirerek, “Konya, İzmir, Balıkesir, Erzurum, Kars ve Sivas 4,57 milyon ton süt üretimiyle toplam ülke üretiminin dörtte birini karşıladılar” dedi.
Bayraktar, yaptığı açıklamada, 2013 yılında 18 milyon 224 bin ton olan toplam süt üretiminin 2014 yılında yüzde 1,5 artışla 18 milyon 499 bin tona çıktığını belirtti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) rakamlarına göre, üretilen bu sütün 2014 yılında yüzde 91,2’sinin inek sütünden oluştuğunu bildiren Bayraktar, 2014 yılında yüzde 1,3 artışla 16 milyon 867 bin ton inek sütü üretildiğini vurguladı. Bayraktar, inek sütünde kültür ineklerinden elde edilen sütün 2014 yılında yüzde 4,2 artışla 9 milyon 319 bin tona, kültür melezi ineklerden elde edilen sütün yüzde 0,5 artışla 6 milyon 564 bin tona çıkarken, yerli ineklerden elde edilen süt yüzde 16,4 azalmayla 984 bin tona indi.
Türkiye’de 2014 yılında yüzde 1,1 artışla 1 milyon 113 bin ton koyun, yüzde 11,5 artışa 463 in ton keçi, yüzde 5,3 ile 55 bin ton manda sütü üretildiğini belirten Bayraktar, şunları kaydetti:
“2014 yılında, 2013 yılına göre üretim yüzde 5,8 azalsa da Konya, 908 bin ton süt üretimiyle birinciliğini korudu. Üretimini yüzde 15,3 artırarak 872 bin tona çıkaran İzmir, Konya ile arasındaki farkı 207 bin tondan 36 bin tona indirdi. Üçüncülüğü yüzde 5,3 artışa üretimini 791 bin tona çıkaran Balıkesir aldı. Dördüncü Erzurum’un üretimi yüzde 0,9 azalmayla 742 bin tona indi. Üretimini yüzde 25,9 artıran Kars, 671 bin ton üretimle Sivas’ı geride bırakarak beşinci oldu. 2014 yılında üretimi yüzde 5 azalan Sivas, 590 bin tonla altıncı sırada yer aldı.
Aydın, 440 bin ton üretimle yedinci, Afyonkarahisar 409 bin tonla sekizinci, Diyarbakır 365 bin tonla dokuzuncu, Burdur 350 bin tonla onuncu sırayı aldı. Üretim, Aydın’da yüzde 5,9, Afyonkarahisar’da yüzde 10,3, Diyarbakır’da yüzde 20,1, Burdur’da yüzde 1,2 arttı.
Kayseri’de 345 bin, Denizli’de 344 bin, Aksaray’da 340 bin, Çanakkale’de 340 bin, Muş’ta 320 bin, Ardahan’da 320 bin Samsun’da 318 bin, Ağrı’da 315 bin ton üretim yapıldı.
En az üretim 13 bin tonla Yalova’da, 26 bin tonla Rize’de, 29 bin tonla Bayburt’ta, 29 bin tonla Kilis’te, 37 bin tonla Karabük’te gerçekleştirildi.”
Konya’nın toplam ülke süt üretiminin yüzde 4,91’ini, İzmir yüzde 4,71’ini, Balıkesir’in yüzde 4,27’sini, Erzurum’un yüzde 4,01’ini, Kars’ın yüzde 3,63’ünü, Sivas’ın yüzde 3,19’unu ürettiğini belirten Bayraktar, 6 ilin toplam süt üretiminin 4 milyon 573 bin tonu bulduğunu, bu miktarla ülke süt üretiminin dörtte birine yakını olan yüzde 24,7’sinin bu illerden karşılandığını bildirdi.

-İhracat-ithalat-

Bayraktar, süt ve süt ürünleri ihracatının 2010 yılında yaklaşık 168 milyon dolar iken 2014 yılında yüzde 106,9 oranında artarak 347,5 milyon dolara yükseldiğini belirtti.
Türkiye’nin 2014 yılında 347,5 milyon dolarlık ihracatı yaklaşık 170 ülkeye gerçekleştirdiğini belirten Bayraktar, şunları kaydetti:
“Irak gibi Ortadoğu ülkelerinden, ABD’ye, Hollanda, İspanya gibi Avrupa Birliği ülkelerinden Tayland’a, Japonya gibi Uzak Doğu ülkelerine ve Azerbaycan, Türkmenistan gibi Türk devletlerine süt ve süt ürünleri ihracatı yapılmaktadır.
İthalat ise 2010 yılında 123,8 milyon dolar iken 2014 yılında yüzde 29 oranında artışla 159,7 milyon dolara çıkmıştır. Özellikle 2011 yılından itibaren ithalat düşmüş, bunda ihtiyacın iç üretimle karşılanmasını öngören süttozu desteğinin etkisi büyük olmuştur. Bu etki, ihracatımızı da etkilemiş, sanayicilere dünya fiyatlarından sağlanan hammadde, dış pazarlarda rekabet etmelerine olanak sağlamıştır. Bu dönemde ciddi oranda süttozu satışı da gerçekleşmiştir.”

-Yapılması gerekenler-

Türkiye’nin üretimi teşvik edici politikalarla birlikte bu üretiminden katma değer yaratacak pahalı ürünler üretmesi ve dünya pazarlarına girmesi gerektiğini vurgulayan Bayraktar, yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:
“İçme sütü tüketim rakamlarının düşüklüğüne bakıldığında son 3 yılda yürütülen okul sütü programının ne kadar isabetli bir politika olduğu görülmektedir. Bu program peynir, yoğurt gibi süt ürünleriyle çeşitlendirilmelidir.
Sütte tüketim artırılamazsa, sektörde sıkıntı meydana gelecek.
Türkiye’de üretilen sütün yüzde 11’i sokak sütü şeklinde pazarlanmaktadır. Bu miktar aslında kayıt dışılığın boyutunu ve sorunun büyüklüğünü göstermesi açısından önemlidir.
Sütte kaliteye göre fiyatlandırma sistemine geçilmenin acil olduğu sektörün bütün taraflarınca kabul edilmektedir. Asıl sorun bunun nasıl gerçekleşeceği, atılacak adımların neler olacağıdır. Bu konuda tarafların da desteğiyle detaylı bir çalışma yapılmalıdır. Bu konuda kurumların görüşüne açılan ‘süt tedarik yönetmelik taslağı’ beklentileri karşılayacak şekilde düzenlenerek, en kısa zamanda hayata geçirilmelidir.
Türkiye’de üretici eline geçen çiğ süt fiyatları yakın zamanda, çeşitli yerlerde yapılan ihalelerle belirlenmekteydi. Oluşan bu fiyata bağlı olarak da; ihale dışı, aracılarda, büyük çiftliklerde fiyatlar şekillenmekteydi. Fakat son yıllarda ihale yoluyla oluşan fiyat kaldırılmış, bunun yerini Ulusal Süt Konseyi’nde belirli dönemlerde taraflarca belirlenen ‘Tavsiye Fiyat’ uygulaması almıştır. İhale sisteminin aksayan yönlerini gidermeye yönelik çalışmalar yapılmalı ve tekrardan bu sisteme dönüş yapılmalıdır.
Süt ve süt ürünlerinde üretici ve perakende fiyatları arasında önemli fiyat marjları söz konusudur. Üretici para kazanamazken, tüketicinin süt ürünlerini böylesine pahalı tüketmesi ve birilerinin buradan ciddi paralar kazanması kabul edilebilir bir durum değildir. Bu konuda, gerekli tedbirler alınmalı, nihai tüketici fiyatından tarafların ‘adil pay’ almasını sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır.
Süt fiyatlarının durumunu değerlendirmede çiğ süt/yem fiyatı karşılaştırılması yapılır ve alım gücü (parite)nin 1,5’in altında olmaması istenir. Ülkemizde paritenin son yıllarda 1 seviyelerinde seyrettiği, bazı yıllarda ise 1’in altına düştüğü görülmektedir. Bu durum göstermektedir ki; üretici mevcut piyasa fiyatları ile bu girdi fiyatları karşısında bırakın kar elde etmeyi, üretimi bile devam ettirmekte zorlanmaktadır. Üretimin sürdürülebilirliğini sağlamak için paritede belirlenen dengeyi sağlayacak tedbirlerin alınması gerekmektedir.”
İllerin 2013 ve 2014 yıllarındaki toplam süt üretimi, üretim artışı ve toplamdaki payı şöyle:

İller 2013 Yılı Toplam Süt Üretimi 2014 Yılı Toplam Süt Üretimi Değişim (Yüzde) Payı (Yüzde)
1 Konya 963.879 907.889 -5,8 4,91
2 İzmir 756.482 871.865 15,3 4,71
3 Balıkesir 750.711 790.733 5,3 4,27
4 Erzurum 748.267 741.561 -0,9 4,01
5 Kars 532.852 670.742 25,9 3,63
6 Sivas 620.884 590.141 -5,0 3,19
7 Aydın 415.073 439.564 5,9 2,38
8 Afyon 370.765 409.063 10,3 2,21
9 Diyarbakır 304.131 365.391 20,1 1,98
10 Burdur 345.575 349.872 1,2 1,89
11 Kayseri 320.069 344.983 7,8 1,86
12 Denizli 358.548 343.504 -4,2 1,86
13 Aksaray 304.448 340.151 11,7 1,84
14 Çanakkale 340.953 340.120 -0,2 1,84
15 Muş 317.164 320.340 1,0 1,73
16 Ardahan 340.479 319.997 -6,0 1,73
17 Samsun 335.160 317.727 -5,2 1,72
18 Ağrı 294.560 314.465 6,8 1,70
19 Manisa 308.332 290.469 -5,8 1,57
20 Kastamonu 332.984 290.399 -12,8 1,57
21 Niğde 271.148 279.663 3,1 1,51
22 Yozgat 298.970 279.367 -6,6 1,51
23 Tokat 272.189 276.557 1,6 1,50
24 Şanlıurfa 253.477 276.094 8,9 1,49
25 Edirne 302.282 271.709 -10,1 1,47
26 Bursa 267.576 268.632 0,4 1,45
27 Adana 318.070 265.087 -16,7 1,43
28 Kırklareli 264.872 263.477 -0,5 1,42
29 Ankara 239.748 261.808 9,2 1,42
30 Kahramanmaraş 193.114 249.081 29,0 1,35
31 Kütahya 257.235 248.836 -3,3 1,35
32 Çorum 264.472 248.554 -6,0 1,34
33 Van 262.705 244.366 -7,0 1,32
34 Tekirdağ 220.842 232.520 5,3 1,26
35 Antalya 222.128 229.450 3,3 1,24
36 Mersin 228.184 215.032 -5,8 1,16
37 Isparta 204.047 212.821 4,3 1,15
38 Sakarya 216.075 207.873 -3,8 1,12
39 Muğla 203.486 203.308 -0,1 1,10
40 Iğdır 112.657 199.092 76,7 1,08
41 Trabzon 169.012 191.563 13,3 1,04
42 Gaziantep 188.700 189.591 0,5 1,02
43 Bingöl 181.990 186.979 2,7 1,01
44 Eskişehir 182.747 185.023 1,2 1,00
45 Malatya 192.791 179.473 -6,9 0,97
46 Elazığ 179.894 178.379 -0,8 0,96
47 Amasya 152.652 175.024 14,7 0,95
48 Ordu 198.514 165.864 -16,4 0,90
49 Uşak 169.471 165.121 -2,6 0,89
50 Mardin 145.708 158.639 8,9 0,86
51 Bolu 130.259 152.945 17,4 0,83
52 Hatay 158.640 140.636 -11,3 0,76
53 Çankırı 122.027 140.585 15,2 0,76
54 Adıyaman 107.303 123.278 14,9 0,67
55 Erzincan 97.085 115.164 18,6 0,62
56 Kocaeli 113.941 109.863 -3,6 0,59
57 Batman 114.851 102.898 -10,4 0,56
58 Osmaniye 123.916 100.065 -19,2 0,54
59 Karaman 87.437 98.851 13,1 0,53
60 Bitlis 100.859 96.171 -4,6 0,52
61 Giresun 96.223 92.904 -3,4 0,50
62 Sinop 99.987 91.125 -8,9 0,49
63 Kırşehir 98.874 90.954 -8,0 0,49
64 Nevşehir 82.289 85.498 3,9 0,46
65 İstanbul 87.300 83.243 -4,6 0,45
66 Artvin 86.768 82.784 -4,6 0,45
67 Gümüşhane 88.699 78.615 -11,4 0,42
68 Zonguldak 88.605 69.189 -21,9 0,37
69 Hakkari 52.961 64.662 22,1 0,35
70 Kırıkkale 62.038 64.272 3,6 0,35
71 Siirt 60.511 60.050 -0,8 0,32
72 Bartın 59.603 57.898 -2,9 0,31
73 Şırnak 55.485 55.306 -0,3 0,30
74 Tunceli 50.458 48.894 -3,1 0,26
75 Düzce 51.540 47.501 -7,8 0,26
76 Bilecik 43.798 43.700 -0,2 0,24
77 Karabük 42.452 36.952 -13,0 0,20
78 Kilis 23.219 29.438 26,8 0,16
79 Bayburt 91.724 28.843 -68,6 0,16
80 Rize 26.361 25.711 -2,5 0,14
81 Yalova 22.419 12.679 -43,4 0,07
Toplam 18.223.704 18.498.633 1,5 100,00