Kuruş ve değeri…(Köşe yazısı 11.07.2016 Kayseri Star Haber Gazetesi)

DAVUT GÜLEÇ

GAZETECİ-HİSF KAYSERİ TEMSİLCİSİ

davutgulec@hotmail.com

Çocukluğumuzda kendi oyunlarımızı kendimiz hazırlar ve de oynardık.

Bu arada çocukça düşüncelerle gazete ya da okul defteri sayfasından para yapar, güya birbirimizle alışveriş bile yapardık.

O dönemlerde yabancı paraların adı ‘gavur parası’ idi.

Gerçi doğru dürüst o paraları bilmezdik ama, büyükler birbirine hakaret ederken ‘gavur parası ile beş para etmezsin’ sözünü çok kullanırdı.

Otobüslerde biletçiler vardı, delikli 5 kuruşlar ile otobüse biner, beş bardağı beş kuruşa çekirdek, simit satardık.

Yani şimdi nostalji olarak bizlerde bulunan o paraların değeri çoktu.

Üstelik bizim kuşağın mutlaka bir koleksiyonu vardı. Eski para, pul, kartpostal, davetiye, antika sayılacak kilit, el yapımı oyuncaklar, düdükler, kavallar, defler, darbukalar, bağlamalar ve daha niceleri.

Polis adliye muhabirliğim sırasında para üzerine çok haberler yaptım.

Sahte para ya da ele geçirilen hırsızlık malların, uyuşturucunun değerleri gibi.

Sahte parada ‘komisyon’ çalışma yöntemlerini yazmaktan bıktık.

Paradan 6 sıfır atarak “Yeni Türk Lirası” ile tanışan Türkiye, 1 Ocak 2009’dan itibaren yeniden Türk Lirasına dönerken, liranın 165 yıllık tarihinde yeni bir sayfa açıldı.

Şimdi, 1, 5, 10, 25, 50 kuruş ve 1 lira madeni, 5, 10,20, 50, 100, 200 ise kağıt para oldu.

Türkiye’de ilk lira Sultan Abdülmecid döneminde 5 Ocak 1843’te “Osmanlı lirası” adıyla basıldı. Kağıt para basılmadan önce kullanılan bu Osmanlı altın parasına “Sarı lira” denirdi.

Bir altın lira yedi gram yirmi santigram (7,20) ağırlığındaydı. 2 Haziran 1854’de çeyrek lira ve 18 Şubat 1855’te de ikibuçukluk ve beşibiryerdelerin basılmasına başlandı.

Cumhuriyetin ilanından sonra 12 Ocak 1926’da çıkarılan bir kanunla, piyasada bulunan Osmanlı paralarının yerini almak üzere yeni kağıt para bastırılması kararlaştırıldı.

Londra’da bastırılan 1, 5, 10, 100, 500 ve 1000 TL değerindeki kağıt paralar, 5 Aralık 1927’den itibaren eskileriyle değiştirilmeye başlandı.

Cumhuriyet döneminde bastırılan paralar üzerinde Latin harfleri 1937’den itibaren kullanılmaya başlandı. Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar 8 emisyon grubunda 23 farklı değerde, 120 tertip banknot dolaşıma çıkarıldı.

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren Türkiye para birimini paradan 6 sıfır atması dolayısıyla geçici olarak “Yeni Türk Lirası” olarak değiştirdi.

1 Ocak 2009’da başlayan yeni dönemde 1 lira madeni para oldu. 200 TL’lik banknot tedavüle girdi.

Bu arada, 100 kuruş olan 1 Türk Lirasıyla 1930 yılında 883 kilogram ekmek, 142 kilogram et, 10 bin adet yumurta, 400 kilogram süt, 1953 yılında 296 kilogram ekmek, 24 kilogram et, 930 adet yumurta, 166 kilogram süt, 1963 yılında 104 kilogram ekmek, 12 kilogram et, 285 adet yumurta, 63 kilogram süt, 1985 yılı başlarında 1 kilogram ekmek, 100 gram et, 4 adet yumurta ve 750 gram süt, 1991 yılında ise 1 kutu kibrit alınabiliyordu.

Ayrıca 1 ABD doları 1933 yılında 2 Türk Lirası, 1966’da 9 Türk Lirası, 1980’de 90 Türk Lirası, 1988’de 1.300 Türk Lirası, 1995’de 45.000 Türk Lirası, 2001’de 1.650.000 Türk Lirası iken, bugün 1 YTL 31 YKr olarak işlem görüyor.

Piyasada bulunmayan 1 kuruşların hurdada kilogram fiyatı 7 lira 70 kuruş, parasal değeri ise 4 lira 55 kuruş olunca hurdacılar harekete geçti. Yüzde 60’u bulan kâr yüzünden % 90 bakır, %10 çinko içeren tonlarca 1 kuruşun piyasadan çekilmesine yol açtı.

1 kilogramlık 1 kuruşta toplam 455 adet bulunuyor. Bu da bir adet bir kuruşun 0.017 TL’ye değeri olduğunu gösteriyor.

Basit bir anlatımla kilogram fiyatı 4 lira 55 kuruş olan ‘1 kuruşların’ satış fiyatı 7 lira 70 kuruşa denk. Bu da 1 kuruştan yüzde 59.09 kâr edilebiliyor. Hurda alaşımının perakende fiyatı ise 9 lira.

-1 kuruş, yüzde 90 bakır, yüzde 10 çinko içeriyor.

-1 kuruş, 2.2 gram bakır ve çinko alaşımdan elde ediliyor.

-1 kuruşta 1.98 gram bakır, 0.22 gram çinko bulunuyor.

-Bir kilogram bakır ve çinko alaşım için 455 adet 1 kuruşa ihtiyaç var.

-455 adet 1 kuruş toplam 4.55 TL yapıyor.

-1 kilogram toptan hurda fiyatı 7.70 TL, perakende fiyatı ise 9 TL.

-Bir adet 1 kuruşun toptan hurda fiyatı 0.017 kuruşu buluyor.

-Bir adet 1 kuruşun perakende fiyatı 0.0198 yani kabaca 2 kuruş.

-2.2 gramlık 1 kuruşun devlete maliyeti 0.89 kuruş.