Çin uydusu Dünyaya böyle düşecek

Uluslararası Uzay istasyonu kurmak isteyen Çin’in Long march 5b roketinin parçalanmasından sonra Dünyaya ne zaman, nereye, hangi saatte düşeceği halen merak konusu.

Türkiye Uzay Ajansı (TUA) Uzay Bilimleri Daire Başkanı Prof.Dr. İbrahim Küçük, Çin’in Long march 5b roketinin büyük bir olasılıkla 9 Mayıs günü sabah 08.00-09.00 saatleri arasında Dünyaya ve büyük bir olasılıkla suya düşmesini beklediklerini, bu konuda en iyi takibi yine Çin’in ve ABD’deki uzay üslerinin takip ettiğine dikkat çekti. Küçük, uzay istasyonu kurulurken Çin’in yaptığı hatayı da açıklarken, Dünyaya düşen parçalarla ilgili bilgilerin düştükten birkaç saat sonra  halka duyurulacağını açıkladı ve şunları söyledi.

AY’A İLK İNEN TOPRAK ALAN ÜLKE ÇİN

Çin yakında görev süresi bitecek ama uzatıldığı uluslararası bir uzay istasyonu kurmaya başladı. Aslında bu 1990’lı yılların başından beri sürdürülüyor. Bilindiği gibi Uluslararası Uzay istasyonu görev süresi 2024’e kadar uzatıldı. Bundan sonra görev süresini tamamlayacak. Bunun için Çin yeni bir Uzay istasyonu kurma çalışmalarını sürdürüyor. Bu olay Uzay camiasında çok ön örnek olarak değerlendirilmeyecek. Kaldı ki Çin son yıllarda Dünyanın aya ilk inişleri gerçekleştirip, oradan dünyaya toprak örnekleri getirmesiyle uzayda çok başarılı işler yaptı.

ÇİN’İN YAPTIĞI HATA

Tek sıradışı yaptıkları durum, taşıyıcıyı uydunun yörüngesine kadar birlikte götürmeleri. Oysa belirli bir irtifa ya da yükseklikte roket uyduyu bırakır, uydu yörüngesine devam eder ve rokette geriye uygun ateşlemelerle Dünyaya yönlendirilir. Uydu kendi yörüngesine ateşlendikten sonra artık süreç uydudadır. Şimdi farkı buradan kaynaklandı.

ÇOĞU PARÇA ATMASFORDE YANACAK

Muhtemelen roket bu süreci başaramadı ve şu an düşüyor. Ne olacak? Atmosfere girince, atmosferdeki etkileşimler nedeniyle, sürtünmeden dolayı doğal olarak küçük parçalara ayrılacak. Aslında uyduların yörüngeye girerken sahip olduğu hızlar bu parçaların atmosfere girip Dünya üzerine hızlanarak giriyorlar. Düşme hızlarından daha az aslında. Dünyanın çekim etkisi nedeniyle çok küçük parçalara ayrılacaklar ve çoğu atmosferde yanarak etkisini kaybedecek.

DÜŞME GÜN, SAAT VE OLASILIKLA YERİ

Düşüşü artı-eksi hata payı koyarak buna bir gün diyoruz. Aslında biz 9 Mayıs sabahı 7-8 sabahı ön görüyoruz. Tabi bu değişebilir. Bu saatlerde atmosfere girecek ve alçaldıkça hızlanacak doğal olarak. Çin’in Long march 5b roketinin Dünyaya ne zaman ve nereye düşeceğini yüzde 100 kesin olarak söylemek güç. Atmosfere giriş başladıktan itibaren yer kontrol istasyonu iletişimi sağlıyor. Çünkü bunlar haberleşme yer kontrol istasyonları vasıtasıyla sağlıyorlar. Ancak bütün bir parçadan bahsetmiyoruz. Tek bir parçayı kontrol etmek kolay ama. Parçalanacağı için iş biraz zor. Ancak şunu da düşünmek lazım. Dünyanın yüzde 70’i su olduğu için büyük bir olasılıkla suya düşecek. Tabi bunun tam olarak nereye düşeceğini kestirmek şu an güç görünüyor.

UZAY ARAŞTIRMALARI ASLINDA BÜYÜK RİSKLER TAŞIYOR

Yakın zaman içinde Skylife faciasını yaşamıştık. Ama bu yakın zamanlarda olanlardan daha büyük. Ama Skylife kadarda büyük olduğunu söyleyemeyiz. Tasarım elbette önemli. Bu tür olayları engelleyebilmek için insanlar hep böyle negatiflerden dersler çıkartarak bir sonraki hedeflerini daha güvenli yapma yolunda adımlar atıyorlar. Uzay araştırmaları aslında büyük riskler taşıyor. Bunu kabul etmek lazım.  Bunu şu an yaşadığımız zaman dilimi içerisinde görebiliyoruz. Bu riski en aza indirmek tabiki bilimsel yöntemlerin geliştirilmesiyle sonuçlanır, çözülebilir.

KIRMIZI KIZILÖTESİ, ISIYA DUYARLI TELESKOPLARLA TAKİP EDİLİYOR

Roket dünyaya yaklaştıkça belirsizlik bir nebze azalırken roket parçalarının düşme zamanımız sadece gerçeğin ardından zaman içerisinde tam olarak bileceğiz gibi bir öngörümüz var. Boş ve ıssız bir alana düşerse bunu ilk gören Çin yakından takip ettiği için,-ABD’deki belirli üslerde bunları takip edebiliyor- onlar olacak. Erken uyarı sistemleri var. Özellikle kırmızı kızılötesi teleskoplarla, düşen parçalardaki ısıyı tespit ederek bunların takibi söz konusu. Ancak buradan elde edilecek veriler anında halka açılmıyor. Belki bu bilginin halka yayılabilmesi birkaç saat, belki biraz daha fazla zaman alacaktır.