Hangi kronik hastalıklarda oruç sağlığı tehdit edebilir?

Anadolu Sağlık Merkezi İç Hastalıkları ve Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Enes Murat Atasoyu bilgi verdi:

Oruç metabolizmayı nasıl etkiler?

Orucun ilk saatlerinde kan şekeri (glukoz) önce düşüş eğilimi gösterir. Ardından vücutta koruyucu mekanizmalar devreye girer (kanda insülin düzeyi düşer, glukagon hormonu salgılanır ve sempatik sinir sistemi aktive olur) ve ilk önce “glikojen” adı verilen karaciğerde depolanmış olan şeker parçalanarak dolaşıma geçer ve 5-6 saat süre ile kan glukoz düzeyini normal sınırlarda tutar. Orucun ilerleyen saatlerinde glikojen tükenir ve glukoz düzeyini normal sınırda tutmak için bu kez “glukoneojenezis” olarak tanımlanan glukoz dışı moleküllerden (aminoasid, laktik asid, piruvik asid gibi) glukoz üretimi başlar. Böylece başta beyin olmak üzere tüm organ ve dokuların sağlıklı çalışması için gereken glukoz temin edilmeye çalışılır.

Oruç tutan kişi eğer sahur yemeğini yemeden oruç tutarsa, vücut için gereken glukozun sağlanmasında rol alan depolar hızla tükenir ve organlar fonksiyonlarını sağlıklı bir şekilde yerine getiremez.

Kronik hastalıkları olanlar nasıl beslenmeli?

Hipertansiyon, koroner arter hastalığı, kalp yetmezliği, beyin damar hastalığı (inme gibi), diyabet, kan yağlarında yükseklik (hiperlipidemi), obezite, kronik böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıkları olan hastaların oruç tutma konusunda Ramazan ayından önce kendilerini takip ve tedavi eden hekimlerin tavsiyelerini mutlaka almaları gerekir. Ayrıca, hastalıklarına özgü düzenlenmiş olan diyet programlarına uymalı, sigaradan uzak durmalı, tuz kısıtlaması yapmalı, günde 1.5 litre kadar su tüketmeleri yararlı olacaktır. Ayrıca düzenli almaları gereken ilaçların kullanımında herhangi bir aksaklığa yer verilmemesi , ilaçların kullanım periyodlarının mümkünse sahur ve iftara göre ayarlanması konusunda da hekimlerininn görüş ve onayını almaları gerekir.

Hangi kronik hastalıklarda oruç tutulmamalı?

Yukarıda belirttiğim ve genel olarak toplumda en sık görülen kronik hastalıklara sahip olan hastalar oruç tutmaları konusunda ilgili hekimlerin görüşünü kesinlikle almaları gerekir. Çünkü ilaçların kullanımında aksaklıklar olan (ilaç almayı unutan veya ihmal eden), hastalığı dengesiz bir seyir gösteren (Örneğin kan basıncı iniş-çıkışlar gösteren, kan şekeri dengesi bozuk olan, sık sık nefes darlığı veya göğüs ağrısı olan, kendi kendine beslenemeyen vs), tedavisi henüz yeni başlanmış olan hastaların oruç tutmaları sağlık durumları üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.

Diyabetik hastalarda tedaviye uyumu zayıf, kan şeker düzeyi kontrolsüz, hamile, daha önce diyabetik koma geçirmiş olan, diyabete bağlı kalp, böbrek hastalıkları olanların oruç gibi uzun süre aç kalmayı gerektiren aktivitelerde bulunmaları sakıncalıdır.

Kalp, diyabet, böbrek hastaları oruç tutarsa, sağlık durumları nasıl etkilenir?

Kalp, diyabet ve böbrek hastalarının Ramazan ayı öncesinde hekimleri ve diyetisyenlerinin beslenme ve hastalıklarının tedavisi ile ilgili önerilerini almaları gerekir.

Oruç döneminde hastaların yağlı, karbonhidrattan zengin (hamur işi, tatlı gibi), tuzlu besinlerden uzak durmaları önemlidir.

Kalp hastalığı hafif düzeyde olan koroner arter hastaları ve kalp kapak hastaları oruçtan fazla etkilenmemektedirler. Ancak kalp hastalığının derecesi ile ilgili olarak kan basıncı düşüklüğü (hipotansiyon), kalp ritm bozuklukları görülebilmektedir.

Özellikle tip I diyabetikler (insüline bağımlı) başta olmak üzere tüm diyabetik hastalarda oruç gibi uzun süre aç kalmayı gerektiren durumlarda, kan şekeri düşebilir (hipoglisemi). Hipoglisemi ağızdan alınan anti-diyabetik ilaçların veya insülinlerin doz ve türlerinde değişiklik yapılan, fiziksel aktivite düzeyi değişen hastalarda daha sık görülebilmektedir.

Kronik böbrek yetmezliği nedeni ile diyalize giren hastalar sahur ve iftar yemeklerinde aşırı miktarda ve tuzlu yemeleri, çok su içmeleri durumunda vücutlarında sıvı birikimi ve kanda potasyum düzeyinde yükselme gibi hayati risk taşıyan durumlar ortaya çıkabilir.

Kronik böbrek yetmezliği olan fakat diyaliz tedavisi görmeyen hastalar da kullanmak durumunda oldukları tansiyon ilaçları, idrar söktürücü (diüretik) ilaçlar nedeni ile tansiyon düzeninde anormallikler, elektrolit dengesinde bozulmalar görülebilir.

 

Hipertansiyon hastaları oruç tutarken nelere dikkat etmeli ?

Hipertansif hastalar hekimlerine danışarak kan basıncı ilaçlarını sahur ve iftar saatlerine göre düzenli olarak almaya devam etmeleri gerekir. İlaçların ihmal edilmesi durumunda kan basıncı tehlikeli seviyelere yükselebilir.

Ayrıca tuz alımını kısıtlamaları, kilo almamak için kalorisi yüksek (tatlı ve yağlı yiyecekler gibi) ve bol miktarda yemek yemekten sakınmaları gerekir.

Daha önce de belirttiğim gibi hipertansiyon hastalarının sigaradan uzak durmaları çok önemlidir.

Mide veya oniki parmak barsağı (duodenum) ülseri olan hastalar oruçtan nasıl etkilenir ?

Ramazan ayında acil servise müracaat eden hastalarda en sık görülen hastalık mide-duodenum ülseri ve buna bağlı gelişen kanama veya mide-duodenum duvar yırtılması (perforasyon) tablolarıdır. O nedenle aktif ülseri olduğu bilinen, yakın zamanda mide kanaması geçirmiş hastaların oruç tutmamaları gerekir.

Daha önce ülser tedavisi görmüş, halen yakınması olmayan, fakat mide asidi salgısı fazla olan hastalar oruç konusunda hekimlerine danışmalılar ve uygun görülürse asit salgısını düzenleyici ilaçlar kullanarak oruç tutmalarına izin verilebilir.

Migreni olanlar oruç tutabilir mi?

Baş ağrısı, uzun süre aç kalan kimselerin yaklaşık % 40’ında görülür. Açlık süresi uzadıkça baş ağrısı gelişme riski de artar. Migren gibi baş ağrısı gelişmeye eğilimli kimseler oruç tutma kararı vermeden önce hekimlerine danışmalılardır.

Psikiyatrik bozuklukları olan ve ilaç kullanan kişilerin oruç tutarken dikkat etmeleri gereken noktalar nelerdir?

Ramazan ayında oruç tutmak için sahura kalkılması nedeni ile uyku düzeninde değişiklikler olmaktadır. O nedenle genellikle uyku sorunları da olan psikiyatrik hastalar için bu durum önemli olabilir. Ayrıca uzun süreli açlığın kişinin mizacı ve duygusal duyarlılığı üzerinde de etkileri olabilmektedir.

Psikiyatrik sorunları nedeni ile ilaç tedavisi görmekte olan hastaların oruç tutma kararı verirken, hastalığın derecesini belirleyerek izlenecek yolu ortaya koyacak olan psikiyatri uzmanına danışmaları gerekir.