Davut Güleç Arşiv Sayfası O Bir Dünya Markası, Kayseri Modeli
DAVUT GÜLEÇ
GAZETECİ
davutgulec@hotmail.com
Bildiğiniz günü genellikle Cumartesi günlerini TUİK kayseri bölge Müdürlüğünden aldığım ilginç ve son verilere ayırıyorum. Bugünde öyle yaptım.
Sera gazı emisyon envanteri sonuçlarına göre, 2017 yılında toplam sera gazı emisyonu CO2 eşdeğeri olarak 526,3 milyon ton (Mt) olarak hesaplandı. 2017 yılı emisyonlarında CO2 eşdeğeri olarak en büyük payı %72,2 ile enerji kaynaklı emisyonlar alırken, bunu sırasıyla %12,6 ile endüstriyel işlemler ve ürün kullanımı, %11,9 ile tarımsal faaliyetler ve %3,3 ile atık takip etti.
CO2 eşdeğeri olarak 2017 yılı toplam sera gazı emisyonu 1990 yılına göre %140,1 artış gösterdi. 1990 yılında kişi başı CO2 eşdeğer emisyonu 4 ton/kişi olarak hesaplanırken, bu değer 2017 yılında 6,6 ton/kişi olarak hesaplandı. Toplam CO2 emisyonlarının 2017 yılında %34’ü elektrik ve ısı üretiminden olmak üzere %86,3’ü enerjiden, %13,4’ü endüstriyel işlemler ve ürün kullanımından, %0,3’ü ise tarımsal faaliyetler ve atıktan kaynaklandı. CH4 emisyonlarının %62,3’ü tarımsal faaliyetlerden, %21,3’ü atıktan, %16,4’ü enerjiden, %0,03’ü ise endüstriyel işlemler ve ürün kullanımından kaynaklandı. N2O emisyonlarının %71’i tarımsal faaliyetlerden, %15,1’i atıktan, %10,7’si enerjiden, %3,3’ü ise endüstriyel işlemler ve ürün kullanımından kaynaklandı.
***
İhracat birim değer endeksi Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %6,3 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde %4, ham maddelerde (yakıt hariç) %4,4, yakıtlarda %5,6 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) %6,4 azaldı. İthalat birim değer endeksi Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %1,2 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde %1,9, ham maddelerde (yakıt hariç) %7,6 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) %1,8 azalırken, yakıtlarda %4,8 arttı.
İhracat miktar endeksi Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %10,3 arttı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde %4,9, yakıtlarda %148,5 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) %8,4 artarken, ham maddelerde (yakıt hariç) %8,2 azaldı. İthalat miktar endeksi Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %15,9 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde %18,3, ham maddelerde (yakıt hariç) %31,5, yakıtlarda %2 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) %16,9 azaldı.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2019 Ocak ayında 162,8 olan ihracat miktar endeksi %1,1 azalarak, 2019 Şubat ayında 160,9 oldu. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2018 Şubat ayında 139,2 olan ihracat miktar endeksi %10,3 artarak, 2019 Şubat ayında 153,6 oldu.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2019 Ocak ayında 118,5 olan ithalat miktar endeksi %2,1 artarak, 2019 Şubat ayında 121 oldu. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 132,6 olan ithalat miktar endeksi %16 azalarak, 2019 Şubat ayında 111,4 oldu. İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan ve 2018 yılı Şubat ayında 107,1 olarak elde edilmiş olan dış ticaret haddi, 5,4 puan azalarak, 2019 yılı Şubat ayında 101,7 oldu.
***
En yüksek aylık reel getiri, yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) ile indirgendiğinde %1,98, tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ile indirgendiğinde ise %2,53 oranlarıyla Amerikan Doları’nda gerçekleşti.
Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde; yatırım araçlarından Euro %1,60 ve külçe altın %0,83 oranında yatırımcısına kazandırırken; mevduat faizi (brüt) %0,18, Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) %3,48 ve BIST 100 endeksi %3,50 oranında yatırımcısına kaybettirdi. TÜFE ile indirgendiğinde Euro %2,16, külçe altın %1,38 ve mevduat faizi (brüt) %0,37 oranında yatırımcısına kazandırırken; DİBS %2,95 ve BIST 100 endeksi %2,98 oranında yatırımcısına kaybettirdi.
BIST 100 endeksi üç aylık değerlendirmede; Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %7,59, TÜFE ile indirgendiğinde ise %7,45 oranında yatırımcısına en yüksek reel getiri sağlayan yatırım aracı olurken; Euro, Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %0,10, TÜFE ile indirgendiğinde ise %0,22 oranında yatırımcısına en çok kaybettiren yatırım aracı oldu.
Altı aylık değerlendirmeye göre DİBS; Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %24,31, TÜFE ile indirgendiğinde ise %18,48 oranında yatırımcısına en yüksek kazancı sağlayan yatırım aracı oldu. Aynı dönemde Euro, Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %15,00, TÜFE ile indirgendiğinde ise %18,98 oranında yatırımcısına en çok kaybettiren yatırım aracı oldu.
Finansal yatırım araçları yıllık olarak değerlendirildiğinde Amerikan Doları; Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %8,27, TÜFE ile indirgendiğinde ise %17,25 oranında yatırımcısına en yüksek reel getiriyi sağlayan yatırım aracı oldu. Diğer taraftan, BIST 100 endeksi Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %33,28, TÜFE ile indirgendiğinde ise %27,74 oranlarıyla yatırımcısına en çok kaybettiren yatırım aracı oldu.
***
Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2019 yılı Mart ayında bir önceki aya göre %1,58, bir önceki yılın Aralık ayına göre %2,14, bir önceki yılın aynı ayına göre %29,64 ve on iki aylık ortalamalara göre %31,17 artış gösterdi. Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,91, imalat sanayi sektöründe %1,59, elektrik, gaz üretim ve dağıtımı sektöründe %1,98 ve su temini sektöründe %0,20 artış olarak gerçekleşti.
Bir önceki aya göre en fazla artış; %14,05 ile temel eczacılık ürünleri ve müstahzarları, %7,73 ile kok ve rafine petrol ürünleri, %3,28 ile ham petrol ve doğal gaz olarak gerçekleşti. Buna karşılık kömür ve linyit %5,46, giyim eşyası %1,32, kağıt ve kağıt ürünleri %0,92 ile bir önceki aya göre endekslerin en fazla azaldığı alt sektörler oldu. Ana sanayi grupları sınıflamasına göre, 2019 yılı Mart ayında aylık ve yıllık en fazla artış enerjide gerçekleşti.
***
Şubat ayı sonu itibarıyla trafiğe kayıtlı toplam 22 milyon 940 bin 636 adet taşıtın %54,3’ünü otomobil, %16,4’ünü kamyonet, %14’ünü motosiklet, %8,2’sini traktör, %3,7’sini kamyon, %2,1’ini minibüs, %1’ini otobüs, %0,3’ünü ise özel amaçlı taşıtlar. Şubat ayında trafiğe kaydı yapılan toplam 34 bin 25 taşıt içinde otomobil %54,3 ile ilk sırada yer aldı. Bunu sırasıyla %22,7 ile motosiklet, %12,9 ile kamyonet, %4,6 ile traktör takip etti. Taşıtların %5,5’ini ise minibüs, otobüs, kamyon ve özel amaçlı taşıtlar oldu.
Şubat ayında trafiğe kaydı yapılan taşıt sayısı bir önceki aya göre %48,8 azaldı. Bu azalış otomobilde %58,4, minibüste %33,5, otobüste %47,3, kamyonette %62,3, kamyonda %48,6 olarak gerçekleşti. Motosiklette %30,1, özel amaçlı taşıtlarda %97, traktörde ise %5 arttı. Geçen yılın aynı ayına göre trafiğe kaydı yapılan taşıt sayısında %45,8 azalış gerçekleşti. Bu azalış otomobilde %49,8, minibüste %29,3, otobüste %45,2, kamyonette %57,3, kamyonda %64,9, traktörde %64,8. Motosiklette %2, özel amaçlı taşıtlarda ise %85,8.
Ocak-Şubat döneminde 100 bin 511 adet taşıtın trafiğe kaydı yapıldı, 25 bin 796 adet taşıtın ise trafikten kaydı silindi. Böylece trafikteki toplam taşıt sayısı 74 bin 715 adet arttı.Devri yapılan toplam 535 bin 37 adet taşıt içinde otomobil %70,2 ile ilk sırada yer aldı. Otomobili sırasıyla %17,1 ile kamyonet, %3,9 ile motosiklet, %3,4 ile traktör takip etti. Şubat ayında devri yapılan taşıtların %5,4’ünü ise minibüs, otobüs, kamyon ve özel amaçlı taşıtlar oluşturdu.
Şubat ayı sonu itibarıyla trafiğe kayıtlı 12 milyon 445 bin 592 adet otomobilin %37,8’i LPG, %37’si dizel, %24,8’i benzin yakıtlı olup, %0,05’i elektrikli veya hibrittir. Yakıt türü bilinmeyen(2)otomobillerin oranı ise %0,3’tür. Şubat ayında trafiğe kaydı yapılan 18 bin 464 adet otomobilin %15’inin Renault, %14,9’unun Fiat, %11,6’sının Volkswagen, %7,5’inin Hyundai, %6,4’ünün Honda, %5,3’ünün Toyota, %4,6’sının Peugeot, %4,3’ünün Nissan, %4’ünün Dacia, %3,7’sinin Skoda olduğu, %22,7’sinin ise diğer markalardan oluştuğu görüldü.
Ocak-Şubat döneminde trafiğe kaydı yapılan 62 bin 870 adet otomobilin %40,1’i 1501-1600, %27’si 1401-1500, %17,2’si 1301-1400, %10,3’ü 1300 ve altı, %4,4’ü 1601-2000, %0,9’u 2001 ve üstü motor silindir hacmine sahip. Ocak-Şubat döneminde trafiğe kaydı yapılan 62 bin 870 adet otomobilin %54,7’si beyaz, %22,5’i gri, %7,5’i siyah ve %5,4’ü kırmızı iken %10’u diğer renklerdedir.