Gıda etiketleri yeniden yazılıyor

Sağlıklı gıda tüketimi için büyük önem taşıyan gıda etiketlerinde mevzuat, kökten değişiyor. Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği’nin yerine geçecek Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmelik Taslağı, ilgili tarafların görüşüne açıldı. Yönetmelik Taslağı için görüşler, 25 Ocak 2016 tarihine kadar alınacak.

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü web sitesinde görüşe açılan Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmelik ile “algı farklılıkları ve bilgi gereksinimleri dahil gıda hakkında bilgilendirme açısından tüketicilerin korunmasına dayanak oluşturmak ve gıda hakkında bilgilendirme ve özellikle gıdaların etiketlenmesi ile ilgili genel kuralları, gereklilikleri ve sorumlulukları belirlemek” amaçlanıyor.

Gıda zincirinin, faaliyetleri tüketicilere gıda hakkında bilgilendirme gerektiren aşamalarında, gıda işletmecilerine uygulanacak Yönetmelik, toplu tüketim yerleri tarafından sunulan gıdalar dâhil son tüketici için amaçlanan tüm gıdaları ve toplu tüketim yerlerine tedarik için amaçlanan gıdaları kapsayacak. Yönetmelik, belirli gıdalar için yürürlükte olan özel mevzuatta belirlenen etiketleme gereklilikleri saklı kalmak kaydıyla uygulanacak.

Tüketici sağlığının korunması gözetilecek

Gıdalar hakkında bilgi verilirken, özellikle sağlık bakımından ve ekonomik, çevresel, sosyal ve etik açıdan son tüketicinin bilinçli seçim yapması ve gıdanın güvenilir kullanımına zemin hazırlayacak şekilde tüketici sağlığının ve menfaatlerinin en üst seviyede korunması gözetilecek.

Gıda hakkında zorunlu bilgilendirme; Gıdanın kimliği ve bileşimi, özellikleri veya diğer niteliklerine, Tüketici sağlığının korunması ve gıdanın güvenilir kullanımına, Özel beslenme ihtiyaçları olanlar dahil tüketicilerin bilinçli olarak seçim yapmasını sağlayacak besin öğeleri özelliklerine ilişkin bilgileri kapsayacak. Bilgilendirmenin gerekliliği değerlendirilirken ve tüketicilerin bilinçli seçim yapmalarını sağlamak için, tüketicilerin çoğunluğu tarafından özel olarak önem verilen belirli bilgilere duyulan yaygın ihtiyaç veya genel olarak kabul görmüş tüketici menfaatleri dikkate alınacak.

Gıda Hakkında Bilgilendirmeye İlişkin Genel Gereklilikler kapsamında son tüketici veya toplu tüketim yerleri için tedarik amaçlı gıdalara, Yönetmeliğin gerektirdiği bilgiler eşlik edecek.

Doğru bilgilendirme için gıda hakkında bilgilendirme, özellikle;

Gıdanın başta doğası, kimliği, özellikleri, bileşimi, miktarı, dayanıklılığı, menşe ülkesi, imalat veya üretim metodu olmak üzere başlıca nitelikleri açısından,

Gıdanın sahip olmadığı etkilere veya özelliklere atıfta bulunarak,

Tüm benzer gıdalar aynı niteliklere sahip olduğu halde, belli bir gıdanın özel niteliklere sahip

olduğunu ileri sürerek ve özellikle belirli bileşenler ve/veya besin öğelerinin varlığını veya yokluğunu özel olarak vurgulayarak,

Gıdanın bileşiminde doğal olarak bulunan bir öğe veya gıdada normal olarak kullanılan bir bileşen farklı bir öğe veya farklı bir bileşen ile ikame edildiği halde, görünüş, tanımlama veya resimli gösterimler vasıtasıyla söz konusu gıdada o öğenin veya o bileşenin varlığını ima ederek, yanıltıcı biçimde olamayacak.

Gıda hakkında bilgilendirmenin doğru, açık ve tüketici için kolay anlaşılır olması sağlanacak.

Hastalığı önleme, tedavi etme özelliği bilgisi olamayacak

Özel beslenme amaçlı gıdalar ile ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, gıdanın bir hastalığı önleme, tedavi etme veya iyileştirme özelliğine sahip olduğuna dair bilgilendirme yapılamayacak, bu tür özelliklere atıfta bulunulamayacak.

Söz konusu hükümler, Gıdanın reklâmı, Gıdanın tanıtımı; özellikle de şekli, görünüşü veya ambalajı, kullanılan ambalaj malzemesi, düzenlendiği biçim ve sergilenme şekli için de uygulanacak.

Gıda işletmecilerinin sorumluluğu

Gıda hakkında bilgilendirmeden, gıdayı kendi adı veya ticari unvanı altında piyasaya arz eden gıda işletmecisi, ithal edilen gıda hakkında bilgilendirmeden ise ithalatçı sorumlu olacak.

Gıda hakkında bilgilendirmeye müdahale etmeyen gıda işletmecileri, sahip oldukları bilgiler çerçevesinde, yürürlükte olan gıda hakkında bilgilendirme mevzuatına uygun olmayan gıdaları tedarik etmeyecekler.

Gıda işletmecileri, kendi kontrolleri altında yürütülen faaliyetler kapsamında, son tüketiciyi yanıltacak veya tüketicinin korunma düzeyini ve bilinçli seçim yapma şansını azaltacak şekilde gıdaya eşlik eden bilgilerde değişiklik yapamayacaklar, gıdaya eşlik eden bilgilerde yaptıkları her değişiklikten sorumlu olacaklar.

Gıda işletmecileri belirtilen bilgilerin, hazır ambalajlı gıdaların piyasaya arz edildiği dış ambalaj üzerinde de yer almasını sağlayacaklar. Ancak, bilgiler hazır ambalajlı gıdanın ambalajı veya etiketi üzerinde bulunuyorsa ve dış ambalajdan açık bir şekilde ve kolayca görülebiliyorsa, bilgilerin dış ambalajda tekrar belirtilmesine gerek olmayacak.

Yönetmeliğin ilgili maddelerindeki istisnalar saklı kalmak kaydıyla;

a) Gıdanın adı,

b) Bileşenler listesi,

c) Alerjen bileşenler veya alerjen işlem yardımcıları,

ç) Belirli bileşenlerin veya bileşen gruplarının miktarı,

d) Gıdanın net miktarı,

e) Tavsiye edilen tüketim tarihi veya son tüketim tarihi,

f) Özel muhafaza ve/veya kullanım koşulları,

g) Dokuzuncu maddenin birinci fıkrasında bahsedilen gıda işletmecisinin adı veya ticari unvanı ve adresi,

ğ) Kayıt işlemine tabi olan gıda işletmelerinde üretilen veya ambalajlanan gıdalar için, gıdanın üretildiği veya ambalajlandığı gıda işletmesinin işletme kayıt numarası,

h) Menşe ülke,

ı) Kullanım bilgisi olmadığında gıdanın uygun şekilde tüketimi mümkün değilse, gıdanın kullanım talimatı,

i) Hacmen % 1,2’den fazla alkol içeren içeceklerde hacmen gerçek alkol derecesi,

j) Beslenme bildirimi,

bilgileri zorunlu olarak etiketlerde yer alacak. Bu bilgiler, kelime ve rakamlara ilave olarak, yönetmelik hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla resimli gösterimler veya semboller aracılığıyla da ifade edilebilecek.

Zorunlu bilgilere ilave olarak, gıdanın ait olduğu partinin tanımlanmasını sağlayan parti işareti veya numarası da ilgili gıda kodeksine uygun olarak belirtilecek. Bakanlıkça onay şartı getirilen gıdaların etiketinde “gıda onay numarası”nın yazılması zorunlu olacak.

Gıda hakkında zorunlu bilgilendirmenin, Yönetmelik hükümlerine uygun olarak, tüm gıdalar için hazır bulunması ve kolayca erişilebilir olması sağlanacak. Bilgilendirme, hazır ambalajlı gıdalarda doğrudan ambalajın üzerinde veya bu ambalaja ayrılmayacak şekilde yapıştırılmış veya iliştirilmiş bir etiket üzerinde bulunacak.

Gıda hakkında zorunlu bilgilendirme; kolayca görülebilecek, açıkça okunabilecek ve silinmeyecek şekilde dikkat çekici bir yere yerleştirilecek. Bu bilgiler, diğer yazılı veya resimli unsurlar vasıtasıyla herhangi bir şekilde saklanamayacak, kapatılamayacak veya kesilemeyecek. Bilgilere ilişkin yazılar ile zemin arasında belirgin bir kontrast olması sağlanacak.

Zorunlu etiket bilgileri ambalaj üzerinde veya ambalaja yapıştırılmış bir etiket üzerinde bulunduğunda, bu bilgiler açıkça okunabilir olması sağlanacak şekilde belli punto büyüklüğündeki karakterler kullanılarak yazılacak.

Yönetmeliğin uzaktan satış ile ilgili hükümleri, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun ‘mesafeli sözleşmeler’ hakkındaki hükümleri saklı kalmak kaydıyla uygulanacak. Zorunlu bilgilerin tümü teslimat sırasında sunulacak.

Zorunlu bilgiler Türkçe olarak verilecek, ancak ilave olarak diğer ülkelerin resmi dillerinde de verilebilecek.

Gıdanın adı olarak, o gıda için geçerli olan mevzuat hükümlerinde belirtilen resmî ad kullanılacak, böyle bir adın olmaması durumunda, gıdanın alışılagelen adı kullanılır. Bu da olmazsa tanımlayıcı bir ad belirlenecek. Hiçbir ticari marka adı veya ürünün içeriğini yansıtmayan özel ad gıdanın adı yerine geçemeyecek.

Bileşenler listesi, “bileşenler” veya “içindekiler” başlığıyla ya da bu kelimeleri içeren uygun bir başlıkla verilecek, gıdanın bütün bileşenleri, üretim sırasında kullanıldıkları miktara göre ağırlıkça azalan sırayla bu listede yer alacak. Kalıntılar ‘bileşen’ olarak kabul edilmeyecek.

Gıdanın net miktarı, litre, santilitre, mililitre, kilogram veya gram birimlerinden uygun olanı kullanılarak sıvı ürünlerde hacim birimleriyle, diğer ürünlerde kütle birimleriyle belirtilecek.

Mikrobiyolojik açıdan kolay bozulabilen ve bu yüzden kısa bir süre sonra insan sağlığı açısından tehlike teşkil etmesi muhtemel olan gıdalarda ‘son tüketim tarihi’, diğer gıdalarda ‘tavsiye edilen tüketim tarihi’ belirtilecek, ‘Son tüketim tarihi’ geçmiş olan gıdalar, güvenilir olmayan gıda olarak kabul edilecek.

Gıdanın özel muhafaza koşullarını ve/veya kullanım koşullarını gerektirdiği durumlarda, bu koşullar ile gerektiğinde gıdanın ambalajı açıldıktan sonra uygun şekilde muhafazasını veya kullanımını sağlamak için muhafaza koşulları ve/veya tüketimi için zaman sınırı belirtilecek.

Gıdanın menşe ülkesi, uygun ifadeler kullanılarak kısaltma yapılmadan açık olarak belirtilecek, etiket üzerinde yer alan gıda işletmecisinin adı, ticaret unvanı veya adresi, Yönetmelik kapsamında menşe ülke bildirimi olarak değerlendirilmeyecek.

Kullanım talimatı, gıdanın uygun şekilde tüketilmesini sağlayacak biçimde belirtilecek, “kullanım bilgisi”, “hazırlama talimatı”, “hazırlama bilgisi”, “tüketim talimatı” ve benzeri başlıklar kullanılabilecek.

Beslenme Bildirimi

Beslenme Bildirimi kurallarına ilişkin hükümler sadece hazır ambalajlı gıdalara uygulanacak, takviye edici gıdalara ise uygulanmayacak.

Zorunlu beslenme bildirimi; Enerji değeri ve Yağ, doymuş yağ, karbonhidrat, şeker, protein ve tuz miktarlarını içerecek.

Enerji değeri ve besin öğesi miktarları, gıdanın satışa sunulduğu haline göre verilecek.

Kullanılan porsiyon büyüklüğü veya tüketim biriminin ve ambalajın içerdiği porsiyon veya birimlerin adedinin tüketici tarafından kolayca fark edilebilecek şekilde etiket üzerinde belirtilmesi koşuluyla; enerji değeri ve besin öğesi miktarları, porsiyon ve/veya tüketim birimi üzerinden de verilebilecek.

Referans alım oranları

Referans alım (RA) oranları, ilgili maddenin hükümlerine uygun olmak şartıyla, isteğe bağlı olarak gıdaların etiketinde yer alabilecek. RA oranlarına yer verildiğinde, bu bilgiler ‘enerji, toplam yağ, doymuş yağ, şeker, tuz’ öğelerini mutlaka içerecek. RA oranlarının hemen altında, ‘Ortalama bir yetişkinin referans alım (RA) oranı (8400 kJ / 2000 kcal)’ ifadesine yer verilecek.

Yönetmelik kapsamında faaliyet gösteren gıda işletmecileri, 1/7/2018 tarihine kadar Yönetmelik hükümlerine uymak zorunda olacaklar.

Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce tescillenmiş ancak Yönetmelik ile Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliğine uygun olmayan ticari marka veya marka ismi bulunduran ürünler, 31/12/2019 tarihine kadar piyasada bulunabilecek.

Yönetmelik yayımlandığında, Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği yürürlükten kaldırılacak.