Dijitalleşme notumuz (Köşe yazısı)

DAVUT GÜLEÇ

GAZETECİ

davutgulec@hotmail.com

Bilişim Sanayicileri Derneği (TÜBİSAD) tarafından hazırlanan “Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi 2021 raporu açıklandı. Raporu göre Türkiye’nin dijitalleşme notu bir önceki yıla kıyasla artış göstererek 3,03’ten 3,24’e yükseldi. Türkiye’nin dijitalleşme hızı geçen yıla kıyasla bir miktar artış gösterdi. Bu arada raporda, olumlu yönde bir sıçrama için alınması gereken önlemlere de yer verildi.
TÜBİSAD, Türkiye ekonomisi ve toplumunun dijitalleşme durumunu inceleyen ve her yıl yayınlanan “Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi 2021 Raporu”nu kamuoyuna açıkladı. İş dünyası mensupları tarafından doldurulan anketler ve 139 ülkeden alınan verilerin analiz edilmesiyle oluşturulan rapor, dönüşüm, ekosistem, yeterlilik, kullanım olmak üzere dört ana bileşen ve 10 farklı boyutta Türkiye’nin dijitalleşme performansını ortaya koyuyor.  
Türkiye’nin dijital dönüşüm notu 3,24
“Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi 2021 Raporu”na göre, Türkiye’nin 2021 yılı dijital dönüşüm endeksi 5 üzerinden 3,24 olarak ölçüldü ve son iki yıldaki artış eğilimini korudu.
Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi 2021 Raporu’nun Türkiye’nin dijitalleşme performansının ölçülmesi açısından kilit öneme sahip bir gösterge olduğunu belirten TÜBİSAD Yönetim Kurulu Başkanı Levent Kızıltan şu açıklamayı yapıyor: “Elimizdeki veriler 2021 yılında dijital dönüşümün geçen yıla göre bir miktar daha artmış olduğunu gösteriyor. Pandemi ile birlikte tüm dünyada dijital dönüşümün hızlanması karşısında ülkemizde de dönüşüm hızının artmış olması sevindirici bir gelişme. Bununla birlikte ülkemizin, potansiyeli ve hedefleri göz önünde bulundurulduğunda çok daha yüksek bir sıçramaya ihtiyaç duyduğu da aşikârdır. Bu sıçramayı gerçekleştirebilmemiz için en öncelikli olarak nitelikli işgücü kaynağının geliştirilmesi, bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik ulusal vizyonumuzun güçlendirilmesi, girişimci ekosisteminin geliştirilmesi ve altyapı yatırımlarının hızlandırılması gerekiyor. Bu dört gelişim alanında atılacak tüm adımların TÜBİSAD olarak destekçisi ve takipçisi olacağız.” 
Rapordan öne çıkan bulgular şöyle sıralanıyor:

2021 yılında Türkiye’nin dijitalleşme notunun, ekosistem, yeterlilik, kullanım ve dönüşüm olmak üzere dört bileşeninin tamamında 2020 yılına kıyasla olumlu değişim gözleniyor. 2021 endeksini oluşturan dört ana bileşen arasında “Yeterlilik” ve “Kullanım” bileşenleri dijitalleşme notunu aşağı çekerken, “Ekosistem” bileşeni de endeksi olumsuz etkiledi. Raporda Türkiye’nin dijitalleşmesinin önündeki en ciddi engel ekosistem olarak tanımlanırken, “Ekosistem” bileşeninin “Yasal Zemin ve İşleyiş” ile “Yenilik ve Yatırım Ortamı” olmak üzere iki boyutta geçen yıla kıyasla iyileşme yaşandığına dikkat çekiliyor.

Dijitalleşme endeksini oluşturan “Yeterlilik” bileşeni ekonominin dijitalleşmeye hazır ve yeterli olup olmamasını gösteriyor.  Yeterlilik bileşeninin gelişim hızı diğer bileşenlere oranla düşük seyrediyor.

Endeks hesaplamasında kullanılan “Altyapı” boyutu, “Dijitalleşen Ekonomi” boyutundan sonra en düşük performansın görüldüğü boyut olarak değerlendiriliyor.  Ayrıca “Altyapı”daki iyileşme hızı da düşük seyrediyor.  “Satın Alınabilirlik” boyutundaki performansın güçlü olduğu ifade edilirken 2020 yılındaki 4,54 olan değer 2021 yılında daha da iyileşerek 4,63’e yükselmiş bulunuyor.

Kullanım bileşeni “Bireysel”, “İş Dünyası” ve “Kamu” olmak üzere üç alt boyutta incelenirken, her üç boyutun notlarının birbirine yakın olduğu görülüyor. “Kamu Kullanımı” 10 alt boyutu itibariyle Türkiye Dijital Dönüşüm Endeksi’nde en hızlı gelişme görülen boyut olmuş durumda.

“Dönüşüm” bileşeninin iki alt boyutu olan “Dijitalleşen Ekonomi” ve “Dijitalleşen Toplum” geçen yıla kıyasla olumlu gelişme kaydetmiş bulunuyor. Bununla birlikte “Dijitalleşen Ekonomi” Türkiye Dijital Dönüşüm Endeksi’ni en çok aşağı çeken boyut olmuş durumda. Bu veri iş dünyasında var olan değişim arzusunun daha da desteklenmesi gerektiğine işaret ediyor.

Koronavirüs salgını, ekonomik ve toplumsal hayatın mümkün olan en az hasarla devam ettirilebilmesinde dijital teknolojilerin belirleyici bir önemde olduğunu gösteriyor. Bu çerçevede, TUBİSAD Dijitalleşme Endeksi’nin bu yılki raporunda Koronavirüs salgınının BİT sektörüne etkisini değerlendirmek üzere BİT sektöründeki lider firmaların üst düzey yöneticileri ile bir anket çalışması yapıldı.

5 üzerinden yapılan değerlendirmelere göre, Koronavirüs salgınının sektör üzerinde önemli bir olumsuz etkisi olmadığı görülüyor:

Koronavirüs salgını sırasında açıklanan desteklerden sektörün genelde çok fazla yararlanmadığı görülüyor.

Sektörün salgında değişen iş koşullarına uyumu güçlü oldu.

BİT sektöründe salgın sırasında istihdam artışı yaşandı.

Firmaların faaliyetleri açısından BİT’in öneminde görülen artışın salgın sonrasında da devam etmesi bekleniyor.

Dijital dönüşüm ihtiyacının hızlanmasıyla birlikte BİT sektöründeki gelişmenin olumlu seyretmesi bekleniyor.
Raporda Türkiye’nin dijital dönüşümünün hızlandırılması için öneriler aşağıdaki gibi sıralanıyor:
Bilgi ve İletişim Teknolojilerine Yönelik Vizyonun Güçlendirilmesi

Dijitalleşme hedefleri ve politikaları, dijital dönüşümdeki hızlanma ve diğer ülkelerin hedefleri dikkate alınarak güncellenmelidir.

Dijitalleşme politikaları sadece kamu değil tüm ülke için tasarlanıp hayata geçirilmelidir.

Dijitalleşme politikaları, bir bütünlük içerisinde ve kaynak verimliliği dikkate alınarak uygulanmalıdır.

Dijital dönüşüm en üst düzeyde sahiplenilmeli ve toplumun tüm kesimlerinin sürece dahil edilmesi için güçlü bir iletişim stratejisi ile desteklenmelidir.

Şirketlerin uluslararası rekabette dezavantajlı konuma düşmemesi için yapılacak düzenlemeler uluslararası standartlara uyumlu olmalıdır.

Düzenlemelerde Bilgi ve İletişim teknolojileri sektörünün farklılıkları dikkate alınmalıdır.

İnternete erişim konusunda kişisel verilerin gizliliği ve güvenliği dikkate alınarak mümkün olduğunca özgürlükçü bir yaklaşım benimsenmelidir.

Girişimci Ekosisteminin Geliştirilmesi

Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı güçlendirilmeli, anlaşmazlıkların çözümünde yasal sistemin etkinliği artırılmalı, bireyler, sivil toplum ve şirketler kesimi açısından kamu kurumları ile olan anlaşmazlıklarda yargı sisteminin adil işlemesi sağlanmalıdır.

Teşvikler ve düzenlemelerle rekabet ortamının iyileştirilmesi, girişimcilik ekosisteminin geliştirilmesi hedeflenmelidir.

Fikri mülkiyet haklarının korunması güçlendirilmelidir.

Kamu ihale kanunu Bilgi ve İletişim Teknolojileri sektörünü destekleyici nitelikte değildir.

GSYH içerisinde Ar-Ge harcamasına ayrılan payın yükseltilmesi hedeflenmeli ve Ar-Ge politikaları dijital dönüşümü hızlandırmak üzere gözden geçirilmelidir.

Başta risk sermayesi olmak üzere finansman kaynaklarına erişim geliştirilmelidir.

Kamu, özel sektör ile rekabet eden değil, rekabet ortamını iyileştiren faaliyetlere önem vermelidir.

Vergi oranları uluslararası düzenlemeler dikkate alınarak ve sektörle istişare içinde belirlenmelidir.

KOBİ’leri bir araya getirecek iş modelleri geliştirilmeli, KOBİ’ler dijital dönüşüm süreçleri konusunda bilgilendirilmeli, yönlendirilmeli ve desteklenmelidir.

Tüm sektörlerde yerli teknoloji kullanımını destekleyecek ve önceliklendirecek inisiyatifler oluşturulmalıdır.

ARGE ve teknopark teşvikleri uzaktan çalışma modeline göre yeniden düzenlenmelidir.

Altyapı Yatırımlarının Hızlandırılması

Başta fiber altyapısı olmak üzere kritik önemdeki altyapı dijital dönüşümün gerektirdiği yeterliliğe bir an önce kavuşturulması için somut hedefler belirlenmelidir.

Altyapı Yatırımlarının yapılmasını zorlaştıran aksak rekabet koşulları iyileştirmelidir.

Veri saklama ve işleme maliyetlerinin düşürülmesi için firmaların platformlar aracılığıyla hareket etmesi sağlanmalıdır.

Nitelikli İşgücü Kaynağının Geliştirilmesi

Temel eğitimden başlanarak üniversite eğitimine kadar eğitim sistemi gözden geçirilmeli ve eğitim sisteminin BİT becerisi kazandırma yetkinliği artırılmalıdır.

Üniversite eğitim müfredatı, dijital dönüşümün ihtiyaçları dikkate alınarak değiştirilmeli güncellenmeli ve üniversitelerde yeni programlar açılmalıdır.

Nitelikli işgücü ihtiyacının giderilmesi için BİT alanında kadın ve engelli istihdamı teşvik edilmelidir.

Eğitim ve insan kaynağı iyileştirmeleri sadece Türkiye’nin değil bölgenin de ihtiyaçları göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.

İnsan kaynağının etkin kullanılması açısından kamunun ihtiyaçları proje bazında değil bir bütün olarak tespit edilip çözülmeli ya da bu konuda özel sektör ile işbirliği yapılmalıdır.

Dijital yetkinlikleri yüksek kişilerin ülkede kalması ve yurtdışından insan kaynağını çekmek için ücret ve göç politikaları geliştirilmelidir.

Yurtdışında BİT alanında çalışan Türklere yönelik ortak projeler geliştirilmelidir.

Mevcut işgücüne yeni teknolojilerle çalışabilecek beceriler kazandırılarak verimlilik artışı sağlanmalı ve otomasyon ve yapay zeka uygulamalarının istihdam kayıplarına yol açmasının önüne geçilmelidir.

Tüm nüfus için dijital okuryazarlığı arttırmaya yönelik çalışmalar yapılmalıdır.