Chernobyl ve radyasyon…(Köşe yazısı 11.07.2019 Kayseri Star Haber Gazetesi)

Davut Güleç

GAZETECİ

davutgulec@hotmail.com

Yıllardır bu köşede yazarken ya da çıktığım televizyon ve diğer program ile toplantılarda  polis-adliye muhabirliğinde 45 yıla girdiğime dikkat çekerek.

Bunu bugün neden tekrarladım derseniz, hastanelerde geçen bu meslek hayatımın büyük bölümünde ‘radyasyon tehlikesi’ne hep dikkat çekilmiş, uyarılar yapılmış, çocuklar, hamileler, yaşlılar için ne kadar tehlikeli olduğu, radyasyon alanlarında çalışan personelin kurşun giysileri, hastalıkları hep gündeme gelmiştir.

Ancak, hastanelerde halen ‘bilinçsiz aileler, anneler-babalar, yaşlılar’ nedeniyle hasta ziyaretine çocuklar, bebekler ısrarla getiriliyor, hastane ve hasta yanlarına götürmek için her yolu deniyorlarsa, radyasyon alanlarının çevresinde bilinçsizce zaman geçiriyorlarsa ciddi bir sorun var demektir.

Herkes herşeyden dertleniyor, şikayet ediyor, yakınıyor, düzeltilmesini istiyor. Öneriyor, talep ediyor ‘ağzı olan konuşuyor’ ama iş kendine gelince hiç mi hiç uygulamıyor.

Kısaca ‘Bilinçli, eğitimli, tepkili’ toplumun ne kadar önemli olduğu da ortada.

Suç ve suçlular konusunda ‘adalet herkese bir gün lazım olacak’ ise o zaman her konuda, kanunlarda, yönetmeliklerde, genelgelerde, tebliğlerde yazılan ‘insan ve toplum sağlığını,  düzenini, huzurunu’ ilgilendiren konularında kimseye taviz verilmemeli ‘adamına göre’ hareket edilmemeli.

Şimdi diyeceksiniz ki, ‘bu konuya nereden gelindi?’ diye soracaksınız.

Meraklı toplumun her konuda acısını, dedikodusunu, yangınların, kazaların bile ne felaketlere neden olduğunu bilmeyen yok. Artık bu konularda da  bilinçli olmak gerekiyor.

Nükleer Adli Bilimler Komisyonu başkanı Prof. Dr. Güneş Tanır ile ekibinden  Doç.Dr. Hicabi Bölükdemir,  MSc. Gülper Aksoy ve MSc.Hasan Ünlü ‘Chernobyl Turistik ziyaret yeri mi?’ başlığı ile bir aç ıklama gereği duymuş. Bende buradan esinlendim ve bu açıklamayı aynen sizlerle paylaşmak istedim.

Özellikle “Chernobyl” isimli dizinin de etkisi ile içinde bulunduğumuz günlerde gerek ülkemizden gerek dünyadan Ukrayna nın Pripyat bölgesine turistik ve bilimsel amaçlı ziyaretlerde artış olmuştur.

Her ne kadar bölgenin ziyaretinin güvenli olduğu ve Çernobil bölgesinde iki gün kalarak alınacak radyasyon dozunun oraya ulaşmak için yapacağınız uçak seyahatinden alacağınız dozdan daha az olacağı söylense de bunların istatistiksel olarak hesaplanmış ortalama değerler olduğu unutulmamalıdır.

Pripyat bölgesinde binalara girmek yasaktır. Ayrıca radyaktif olarak normalin çok üzerinde etkin birçok sıcak nokta bulunmaktadır.

Bahse konu noktalarda eldeki bulunan düşük skalalı dozimetreler gösterebildikleri maksimum değerleri göstermektedir.

Bölgeyi ziyaret eden ziyaretçilerin ise dozimetrelerindeki bu maksimum değerleri sosyal medya ve internet vasıtası ile heyecan ve keyifle paylaştığı görülmektedir.

Oysa bu sıcak noktalardaki radyasyon dozu çok daha fazla, hatta tehdit edici seviyelerde olabilir..

Unutulmamalıdır ki dozimetrenin ölçtüğü dozlara şahısların kendileri de maruz kalmıştır.

Ortalama bir insanın bu noktalarda kısa süreli bulunması bile farklı hastalıklara sebebiyet verebilir.

Ukraynalı yetkililerin turistik ve ticari kaygılarla bu konularda yeterli hassasiyeti göstermedikleri düşünülerek ister bilimsel amaçlı, ister turistik amaçlı olarak yapılacak gezilerde daha çok hassasiyet gösterilerek konunun uzmalarından bilimsel danışmanlık alınması uygun olacaktır.

Kıyaslama yapabilmek ve fikir vermesi açısından, ABD’deki bir insan ortalama olarak, yılda yaklaşık 3 milisievert (mSv) radyasyona maruz kalmaktadır ve bu değerin güvenli maruziyet seviyelerinde olduğu düşünülmektedir.

50 ila 200 mSv’lik radyasyon dozları kromozomal hasara yol açabilirken,

200 ila 1,000 mSv’lik dozlar beyaz kan hücresi sayısında geçici bir düşüşe neden olabilir;

ciddi radyasyon hastalığı yaklaşık 2,000 mSv’de başlamaktadır ve 10,000 mSv’ye maruz kalındığında ise ölüm günler içerisinde gerçekleşmektedir.

Ayrıca Resmi Gazetede 05.07.2012 tarih 28344 sayısıyla yayınlanmış olan sağlık hizmetlerinde iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan personelin radyasyon doz limitleri ve çalışma esasları hakkında başlıklı yönetmeliğin 7. Maddesinin  ikinci fıkrasında  “Radyasyon kaynağı ile çalışan personelin maruz kalacağı etkin doz, göz merceği ve tüm vücut için ardışık beş yıl toplamında 100 mSv’i, herhangi bir tek yılda 50 mSv’i geçemez” diye belirtilerek tehlike  oluşturan doz limitleri belirlenmiştir.

Bu yüzden, Çernobil gibi bir bölgeye yapılan değişik amaçlı ziyaretlerde normal giysilerin koruma sağlayamayacağı, bu amaçla üretilmiş radyasyondan koruyucu giysi ve ekipmanların kullanılması gerektiğini saygıyla paylaşırız.’

Bence sonuç açık ve net.

İnsanın başına meraktan da felaketler gelebiliyor, sağlığını, huzurunu, güvenliğini kaybedebiliyor.