Davut Güleç Arşiv Sayfası O Bir Dünya Markası, Kayseri Modeli
DAVUT GÜLEÇ
GAZETECİ-HİSF KAYSERİ TEMSİLCİSİ
davutgulec@hotmail.com
Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, tüm çalışanları, yaklaşık 13 milyonu yakından ilgilendiren, Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) dahil edilecek ‘otomatik katılım’ın detaylarını anlattı.
Hatırlar mısınız, Türkiye’de dönemin iktidarları tarafından buna benzer oluşturulan ve zorunlu hale getirilen fonlar, çalışanları perişan etti. Konut Edindirme Yardımı (KEY) bunun en iyi örneği. KEY’in geri ödemelerinden, listelerine, kimlik kopyalamacılığına kadar pek çok sorunu beraberinde getirdi.
Türkiye’deki her iktidar, ‘Türk insanının asil olmasından, olaylara duyarsız gibi görünmesinden’ dolayı bütçe açıklarını kapatmak, çalışanlara verdiğinden daha çoğunu almak için her türlü filmi çeviriyor.
Zorunlu BES ile 45 yaş altı tüm çalışanlar, işverenleri tarafından, zorunlu olarak BES’e dahil edilecek. Çalışanlardan her ay 100 lira kesilecek ve bu paralar kişilerin kendi adlarına açılacak bireysel hesaplarda tutularak, emeklilik fonlarında değerlendirilecek. Çalışanlar isterlerse, 6 ay sonra sistemden çıkabilecek. Yani, sisteme giriş zorunlu, ancak çıkış serbest olacak.
Bunlar, Mehmet Şimşek’in açıklamaları. Açıklamadıklarına gelince.
Otomatik katılım uygulaması, 250 kişi ve üzeri çalışanı olan; kamu ve özel tüm işletmelerden başlayacak ki, birkaç ay öncesine kadar bu, 50 ve üzeri işletmelerdi. İşverenden herhangi bir kesinti yapılmayacak yani, işveren sisteme katkıda bulunmayacak. Devlet ise, sistemi teşvik etmek için bir katkıda bulunacak, ancak bu katkının, bugünkü gibi yüzde 25 olup olmayacağı henüz net değil. Hangi oranda olursa olsun, mevcut bireysel emeklilikte olduğu gibi kişilerin hesabına devlet katkısı aylık olarak yatmayacak; belli dönem sonunda örneğin, bir yıl ya da iki yıl sonra hesaba geçecek. Tabi uygulama hemen başlamayacak.
Bu konu önce Ekonomi Koordinasyon Kurulunda değerlendirilecek, ardından yasal altyapısı oluşturulacak ve 2017’nin başında uygulamaya konacak.
Genel görüşe göre, uygulama 13 milyon çalışanı kapsayacak. 2016’nın ilk üç aylık verilerine göre, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK), kayıtlı 13,9 milyona yakın zorunlu sigortalı var. 250 ve üzeri işyeri dediğinizde; yine SGK’nın verilerine göre, 3 milyona yakın çalışandan bahsediyoruz. Eğer, ‘otomatik katılım 50 kişi ve üzeri çalışanı olan işletmelerden başlayacak’ derseniz, bu da 6 milyona yakın çalışan anlamına geliyor. Yani, ciddi bir kesim BES’e katılmış olacak.
Aylık 100 lira kesinti yüksek bir rakam. Hele ki, çalışanların yüzde 40’nın asgari ücretli olduğu düşünülecek olur ve sene başında da asgari ücretin 1.300 liraya çıkartıldığı da hesaba katılırsa; verilen 1.300 liranın, 100 lirasını çalışandan geri almak anlamına gelir ki, bu yüksek bir rakam. Yine bu çerçevede 6 aylık bekleme süresi de uzun.
Tüm bunların ötesinde işveren katkısı yok. Dünyada birkaç ülkede işveren katkısız otomatik katılım uygulamaları vardır ama hepsi de başarısız olmuştur. İşveren katkılı uygulamaların tamamı ise başarılı. Siz, ‘işverenin üzerinde çok yük var’ deyip, bu işin dışında tutarsanız, çalışana ne tasarrufu anlatabilir ne de aylık 100 lira kesintiyi. Hal böyle olunca da zorunlu olduğundan 3, 6 ya da 13 milyon, bir anda sisteme girer, 6 ay sonra yüzde 80’ini çıkar. İşin doğrusu bu.
Kamu kurumlarının, emeklilik şirketi seçimindeki tercihi ise şimdiden endişe konusu. Özel emeklilik şirketleri, kamunun, yine kamuya ait emeklilik şirketlerini tercih etmesini karşı çıkıyor. İşte BES.
* 45 yaş altı tüm çalışanlar BES’e otomatik dahil edilecek.
* Çalışanların maaşlarından her ay 100 lira kesilecek.
* Sisteme giriş zorunlu olacak, ancak 6 ay sonra isteyen çıkabilecek.
* 6 ayın sonunda çalışanlara sistemden çıkış kararı için 2 aylık süre verilecek.
* Sistemden çıkanlar 6 aylık kesintileri ile birikimlerinin getirisini alabilecek.
* İşverenden şimdilik kesinti yapılmayacak.
* Otomatik katılım 250 kişi ve üzeri çalışanı olan şirketlerden başlayacak.
* Yeni uygulama hem özel hem de kamu şirketlerini kapsayacak.
* Devlet katkısı olacak ancak oranı henüz belli değil. Devlet katkısı kişilerin hesaplarına aylık yansımayacak, belli seneden sonra yatırılacak.
* Yeni sistemde sadece fon işletim ücreti kesilecek.